Chú thích:1Philippines, Singapore, Sri Lanka: không hợp pháp ở tất cả các dạng trừ người theo Đạo Hồi.
2Liêng bang Eritrea: luật cấm hôn nhân nhiều vợ nhiều chồng nhưng một số nước và vùng lãnh thổ nhất định với Sharia cho phép nó. Người theo Đạo Hồi chỉ có thể có hợp hờng hôn nhân đa thê.
3Mauritius: nhiều vợ nhiều chồng không được công nhận hợp pháp. Đàn ông Đạo Hồi có thể "cưới" đến 4 vợ, những người phụ nữ này không được hưởng tư cách pháp lý của người vợ.

Một vợ một chồng

Một vợ một chồng là một hình thức hôn nhân mà trong đó mỗi cá nhân chỉ có một người hôn phối trong suốt cuộc đời của họ hoặc bất kỳ thời điểm nào đang xét đến. Đây là hình thức hôn nhân phổ biến nhất trên thế giới.

Một nghiên cứu so sánh về hôn nhân của nhà nhân chủng học Jack Goody trên thế giới sử dụng Ethnographic Atlas đã phát hiện một mối tương quan chặt chẽ giữa của hồi môn, nông nghiệp cày cấy thâm canh và chế độ một vợ một chồng. Hình thức này được tìm thấy trong một khu vực rộng lớn của các xã hội Á-Âu từ Nhật Bản đến Ireland. Phần lớn các xã hội châu Phi cận Sahara thực hiện nông nghiệp cuốc nhiều, thì ngược lại, thể hiện mối tương quan giữa "Bride price" và một vợ một chồng.[13] Một nghiên cứu sâu thêm đã vẽ thêm vào Át-lát nhân chủng học thể hiện tương quan thống kê giữa sự gia tăng kích thước của xã hội, sự tin tưởng vào "các đấng thánh tối cao" để hỗ trợ cho đạo đức con người, và một vợ một chồng.[14]

Ở những quốc gia không cho phép đa thê đa phu, một người kết hôn với một người trong khi vẫn kết hôn hợp pháp với người khác phạm tội vi phạm hôn nhân một vơ một chồng. Trong mọi trường hợp, cuộc hôn nhân thứ hai được coi là vô hiệu về mặt pháp lý. Bên cạnh các cuộc hôn nhân thứ hai và sau đó là vô hiệu, những người vi phạm cũng phải chịu các hình phạt khác, cũng khác nhau giữa các khu vực pháp lý.

Chế độ một vợ một chồng nối tiếp

Các chính phủ hỗ trợ chế độ một vợ một chồng cũng có thể cho phép ly hôn dễ dàng. Ở một số nước phương Tây tỷ lệ ly hôn lên tới 50%. Những người tái hôn làm như vậy trung bình ba lần. Ly hôn và tái hôn có thể dẫn đến "chế độ một vợ một chồng nối tiếp", tức là có nhiều cuộc hôn nhân nhưng chỉ có một người phối ngẫu hợp pháp tại một thời điểm. Điều này có thể được hiểu là một hình thức giao phối số nhiều, cũng như những xã hội bị chi phối bởi các gia đình có nữ giới ở Caribbean, Mauritius và Brazil, nơi thường xuyên có sự luân chuyển của các đối tác chưa kết hôn. Tổng cộng, những thứ này chiếm từ 16 đến 24% trong danh mục "hôn nhân một vợ một chồng".[15]

Chế độ một vợ một chồng tạo ra một loại họ hàng mới, "nhà vợ/nhà chồng". Ví dụ, "vợ cũ" vẫn là một phần tích cực của cuộc sống của "chồng cũ" hoặc "vợ cũ" của họ, vì họ có thể bị ràng buộc với nhau bằng cách chuyển tài nguyên (cấp dưỡng nuôi con) hoặc nuôi dưỡng con chung. Bob Simpson lưu ý rằng trong trường hợp của Anh, chế độ một vợ một chồng tạo ra một "gia đình mở rộng" - một số hộ gia đình gắn bó với nhau theo cách này, bao gồm cả những đứa trẻ di động (những người cũ có thể bao gồm vợ cũ, anh rể cũ, v.v., nhưng không phải là "con cũ"). Những "gia đình không rõ ràng" này không phù hợp với khuôn mẫu của gia đình hạt nhân một vợ một chồng. Là một loạt các hộ gia đình được kết nối, họ đến giống với mô hình đa dạng của các hộ gia đình riêng biệt được duy trì bởi các bà mẹ có con, bị ràng buộc bởi một người đàn ông mà họ đã kết hôn hoặc ly dị.[16]

Hôn nhân đa thê và đa phu

Chế độ đa phu thê là một cuộc hôn nhân bao gồm nhiều hơn hai vợ chồng.[17] Khi một người đàn ông kết hôn với nhiều vợ cùng một lúc, mối quan hệ được gọi là đa thê, và không có sự ràng buộc hôn nhân giữa các bà vợ; và khi một người phụ nữ kết hôn với nhiều người chồng cùng một lúc, điều đó được gọi là đa phu, và không có sự ràng buộc hôn nhân giữa các ông chồng. Nếu một cuộc hôn nhân bao gồm nhiều chồng hoặc vợ, nó có thể được gọi là kết hôn theo nhóm.[17]

Một nghiên cứu di truyền phân tử về sự đa dạng di truyền của con người trên toàn cầu cho rằng đa thê tình dục là điển hình của mô hình sinh sản của con người cho đến khi chuyển sang các cộng đồng nông nghiệp định cư khoảng 10.000 đến 5.000 năm trước ở châu Âu và châu Á, và gần đây là ở châu Phi và châu Mỹ.[18] Như đã lưu ý ở trên, nghiên cứu so sánh về hôn nhân trên khắp thế giới của nhà nhân chủng học Jack Goody sử dụng Atlas dân tộc học cho thấy phần lớn các xã hội châu Phi cận Sahara thực hành nông nghiệp hoe rộng rãi cho thấy mối tương quan giữa " Giá cô dâu " và chế độ đa thê.[19] Một cuộc khảo sát các mẫu đa văn hóa khác đã xác nhận rằng sự vắng mặt của máy cày là yếu tố dự báo duy nhất của chế độ đa thê, mặc dù các yếu tố khác như tỷ lệ tử vong nam cao trong chiến tranh (trong các xã hội ngoài quốc doanh) và căng thẳng mầm bệnh (trong xã hội nhà nước) có một số ảnh hưởng.[20]

Hôn nhân được phân loại theo số lượng vợ/chồng hợp pháp mà một cá nhân có. Hậu tố "-gamy" đề cập cụ thể đến số lượng người phối ngẫu, như trong bi-gamy (hai người phối ngẫu, nói chung là bất hợp pháp ở hầu hết các quốc gia) và đa chủng tộc (nhiều hơn một người phối ngẫu).

Các xã hội thể hiện sự chấp nhận khác nhau về đa phu thê. Theo Ethnographic Atlas, trong số 1.231 xã hội được ghi nhận, 186 là kiểu một vợ một chồng; 453 có đa thê; 588 có đa thê thường xuyên hơn; và 4 có đa phu.[21] Tuy nhiên, theo Miriam Zeitzen, sự chịu đựng của một xã hội về đa thê thì khác với việc thực hiện đa thê, vì nó đòi hỏi sự giàu có để có được một gia đình có nhiều vợ. Thực tế về đa thê trong một xã hội thoải mái về vấn đề này có thể là thấp, với phần lớn những người mong muốn đa thê lại thực hiện chế độ hôn nhân một vợ một chồng. Việc theo dõi sự xuất hiện đa thê thì phức tạp hơn ở các nước nơi mà chế độ này bị cấm, nhưng vẫn tiếp tục diễn ra.[22]

Zeitzen cũng lưu ý rằng nhận thức của phương Tây về xã hội châu Phi và mô hình hôn nhân bị thiên vị bởi "mối quan tâm trái ngược về nỗi nhớ về văn hóa truyền thống châu Phi so với phê phán chế độ đa phu thê là áp bức phụ nữ hoặc gây bất lợi cho sự phát triển." [23] Chế độ đa phu thê đã bị lên án là một hình thức lạm dụng quyền con người, với những lo ngại về lạm dụng trong nước, hôn nhân cưỡng ép và bỏ bê gia đình. Đại đa số các quốc gia trên thế giới, bao gồm hầu như tất cả các quốc gia phát triển của thế giới, không cho phép đa phu thê. Đã có những lời kêu gọi bãi bỏ chế độ đa phu thê ở các nước đang phát triển.

Hôn nhân đồng tính

Một thực tế tương đối mới đối để chấp nhận các căp cùng giới tính về mặt luật pháp như những cặp hôn nhân khác giới, trong lịch sử cũng ghi nhận một vài trường hợp kết hợp cùng giới trên thế giới.[24][25] Sự kết hợp cùng giới từng được tổ chức ở một vài nơi tại Trung Quốc thời phong kiến như ở Phúc Kiến[26] Mối quan hệ đồng giới Hy Lạp cổ đại giống như hôn nhân hiện đại, không giống như cuộc hôn nhân khác nhau giới tính của họ trong đó hai vợ chồng đã có vài mối quan hệ tình cảm, và người chồng có quyền tự do tham gia vào quan hệ tình dục bên ngoài. Cộng hòa Rome dành công nhận hôn nhân đồng tính về mặt pháp lý.[27] Sự chấp nhận này đã kết thúc dưới đế chế La Mã, Khi Theodosian Code ( C. Th 9.7.3) phê chuẩn năm 342 áp đặt hình phạt nặng hoặc tử hình đối với các mối quan hệ đồng tính[28] nhưng mục đích chính xác của pháp luật và mối quan hệ với thực tiễn xã hội không rõ ràng, ví dụ trên chỉ là một trong vài ví dụ về hôn nhân đồng tính trong văn hóa đã tồn tại.[29]

Hôn nhân tạm

Ở Việt Nam

Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: "Hôn nhân là sự kết hợp đặc biệt dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tiến bộ, một vợ một chồng nhằm xây dựng gia đình hòa thuận, hạnh phúc và bền vững".

Theo nguyên tắc này tại hiến pháp, vợ - chồng tại Việt Nam bình đẳng với nhau trước pháp luật. Đồng thời, nguyên tắc một vợ - một chồng có nghĩa rằng các dạng thức hôn nhân khác như đa thê (nhiều vợ - một chồng) hoặc hôn nhân đồng tính (không có vợ hoặc không có chồng) là vi hiến và pháp luật Việt Nam không công nhận.

Hôn nhân được khởi đầu bằng một sự kiện pháp lý là đăng ký kết hôn và kết thúc bằng một sự kiện pháp lý là ly hôn (hoặc một trong hai người chết/mất tích).